Tənəffüs yollarına yad cismlərin düşməsi çox hallarda ağırlaşmalar və hətta ölümlə nəticələnə bilər. Daha çox bu 3 yaşından aşağı olan uşaqlarda tez-tez müşahidə edilir. İki növ tıxanma var:
• Qismən tıxanma: Kiçik də olsa bir qədər hava keçidinin olduğu vəziyyətə qismən tıxanma deyilir. Qismən tıxanma halında; İnsan öskürə, nəfəs ala və danışa bilər. İlk yardım olaraq, insana toxunulmur və öskürəyə təşviq edilir.
• Tam tıxanma: Hava girişinin tamamilə bağlandığı vəziyyətə tam tıxanma deyilir. Tam tıxanma halında; Adam nəfəs ala bilmir, ağrıyırmış kimi əllərini boynuna qoyur, danışa bilmir, mavi rəngdədir.
Burunun yad cisimləri:
Çox zaman uşaqlarda baş verir. Qusma zamanı qida qalıqları da buruna gələ bilər. Bəzən burunda uzun müddət qalan yad cism ətrafında əhəng və fosfor duzlarında burun “daşı” rinolit əmələ gəlir.
Simptomlar: Bir tərəfli burun tənəffüsünün pozulması, burunda irinli ifrazat axması, az hallarda burun qanaxması müşahidə olunur. Rentgen müayinəsi ilə və rinoskopiya ilə yad cism təyin olunur. Yad cism ehtiyatla çıxarılmalıdır.
Udlağın yad cisimləri:
Udlaqda yad cisimlər qida (balıq sümükəri, taxıl dəni, taxta qırıqlar), bəzən diş protezlərin qırıqları ola bilər. Qidanı yaxşı çeynəmədən tələsik udulması qida borusundan kənara, qırtlağa düşərək asfikasiyaya ola bilər. Çox zaman bir hallar yeyerkən söhbət etmək, gülmək sırasında baş verir. Çox zaman yad cisimlər əsnəyə, badamcıqlara, dil kökünə ilişir.
Simptomlar. Klinik gedişi: Boğazda yad cisim hissi, udma zamanı ağrı olur. Böyük yad cisimlər tənəffüsü və danışmağı çətinləşdirir. Uzun müddət yad cismin qalması iltihabi prosesə, fleqmanın əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Xarici bir cisimlə boğulma:
Yad cisimlərlə boğulma tez-tez yemək zamanı , o zaman ağızda olan qida, sümük və s. kimi maddələr tənəffüs yolu ilə nəfəs borusuna qaçdıqda baş verir. Obyekt traxeyanı qismən və ya tamamilə bloklayır. Tam tıxanma halında yad cisim müdaxilə ilə çıxarılmazsa, ölüm qaçınılmazdır.
Yad cisimlə tənəffüs yollarının tıxanması nəticəsində yaranan boğulma hallarında istifadə edilən həyat xilasedici manevrdir. Yad cisimlə asfiksiya böyüklərdə infarktla qarışdırıla bilər. Xəstənin klinik mənzərəsi belə idi ki, yemək zamanı qəfil yerə yıxılaraq heç nə deyə bilmədən ölürlər.
Xəstədə simptomlar;
- Hadisə daha çox yemək zamanı baş verir,
- Xəstə danışa bilmir və qışqıra bilmir (qismən maneə varsa, öskürməyə çalışır və yüksək səs çıxarır)
- Onun üzü oksigen çatışmazlığından bənövşəyi olur,
- Ümidsizliklə boğazını tutur,
- Qısa müddətdən sonra huşunu itirir və yıxılır. Tam maneə olduqda, 3-4 dəqiqə ərzində obyekt çıxarılmazsa, ölüm baş verir.
Boğazında yad cisim ilişib qalan xəstənin tipik hərəkəti
Bu vəziyyətdə yad cisim xəstənin ağzından əllə çıxarıla bilməyəcək qədər aşağı düşmüşsə, Heimlich manevri həyata keçirilir. Əgər xəstə hələ huşunu itirməyibsə, xilasedici (xəstənin üzərində manevr edəcək şəxs) xəstənin arxasına keçərək əllərini xəstənin qarın və qabırğalar arasında olan hissəsində sıxır. Sonra ani bir hərəkətlə yumruğunu qarnına doğru təzyiq edir və ayaqları yerdən qalxana qədər xəstəni qaldırır. Bu proses tənəffüs yollarını bağlayan obyekt ağızdan çıxarılana qədər davam edir. Burada məqsəd ağciyərləri sıxmaq üçün qarın boşluğuna təzyiqi artırmaq və maneə törədən cismin təzyiqlə xaric olmasını təmin etməkdir (Bunu şüşədəki təzyiq artdıqca soda və ya mineral suyun qapağını atmaqla müqayisə edə bilərik).
Qulaq tıxanıqlığı
Qulaq tıxanıqlığı hündürlüyün dəyişməsi, orta qulaq problemləri, sinus problemləri, qulaq kirinin yığılması kimi səbəblərdən yaranır. Həyat keyfiyyətinə təsir edən və çox vaxt müvəqqəti olsa da, uğultu eşitmə və ya tinnitus insanı narahat edə bilər. Balans problemləri və eşitmə itkisi əlamətləri ilə müşayiət olunan qulaq tıxanıqlığına qarşı mütəxəssis həkimdən dəstək almaq vacibdir. Bu vəziyyətlər bir çox xəstəlikdən qaynaqlana bilər.
